Te snel werkende schildklier of te traag werkende schildklier
De schildklier is een vlindervormig orgaan in de hals dat de schildklierhormonen T4 en T3 aanmaakt. Deze T4 (thyroxine) en T3 (tri-joodthyronine) hormonen spelen een rol in vrijwel alle lichaamsweefsels en organen. Het beïnvloedt zaken zoals eetlust, opname van voeding, beweeglijkheid van de darm, verbranding van voedingsstoffen, temperatuurregulatie, hartslag, bloeddruk, concentratie, energie en geestelijke stabiliteit. In Nederland hebben naar schatting ruim 500.000 mensen last van een te traag werkende of een te snel werkende schildklier. De meest voorkomende oorzaak van een schildklieraandoening is een auto-immuunreactie tegen de schildklier. Mensen met een auto-immuunziekte zoals o.a. coeliakie hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van een tweede (of derde of…) auto-immuunziekte (comorbiditeit / multimorbiditeit) zoals hypothyreoïdie of hyperthyreoïdie.
Hypothyreoïdie
Als de schildklier te weinig schildklierhormoon aanmaakt, krijg je een traag werkende schildklier
ofwel hypothyreoïdie. Je stofwisseling werkt trager, waardoor verschillende processen in je lichaam langzamer verlopen. Je kunt last hebben van verschillende lichamelijke en psychische klachten zoals moeheid en energieverlies, kouwelijkheid, obstipatie, gewichtstoename, droge huid, trage hartslag, lagere stem, spierpijn/spierzwakte, slechte haar- en nagelgroei (brokkelige nagels), veranderingen in de menstruatie en vruchtbaarheid, moeite met onthouden en concentreren, emotionele labiliteit en somberheid.
Hypothyreoïdie kan verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende is de ziekte van Hashimoto
(auto-immuunziekte). Daarnaast kan het ontstaan na behandeling van een andere schildklier aandoening, een ontsteking (thryreoïditis) of als bijwerking van medicatie. Een traagwerkende schildklier kan eveneens aangeboren zijn (congenitale hypothyreoïdie, CHT), maar ook ontstaan door een niet goed werkende hypofyse (secundaire hypothyreoïdie) of een niet goed werkende hypothalamus (tertiaire hypothyreoïdie). Complementair gezien kan een traag werkende schildklier ook veroorzaakt worden door voedselintoleranties, voedingstekorten (vitamines, mineralen, eiwitten), stress (overproductie cortisol), bloedglucose ontregeling (insulineresistentie), (chronische) infecties, overbelasting met gifstoffen en andere aandoeningen zoals diabetes, leaky gut of leverproblemen.
Tekort aan vitamines en mineralen
Bij patiënten met hypothyreoïdie wordt vaak een tekort aan vitamine B12, vitamine D, magnesium, zink en selenium gezien. Ook medicijnen kunnen tekorten aan cofactoren voor de schildklier veroorzaken. Zo remmen maagzuurremmers de opname van mineralen en vitamine B12. Bloeddrukverlagers in de vorm van plastabletten verhogen de uitscheiding van magnesium en zink die nodig zijn voor de aanmaak van schildklierhormoon en de omzetting van T4 naar het actieve T3. Het advies om jodium te nemen geldt uitsluitend wanneer er een jodiumtekort is vastgesteld. In het geval van de ziekte van Hashimoto werkt jodium vaak averechts door te zorgen voor een versterkte auto-immuunreactie.
Voedingstips bij hypothyreoïdie
- Eet dagelijks 4 paranoten voor extra selenium (hoeveelheid niet overschrijden)
- Kies eiwitrijke voeding (vlees, vis, zuivel, noten, bonen en granen)
- Eet rood vlees met mate, max. 1 keer per week
- Eet dagelijks circa 400-800 gram verse groenten
- Neem 2 tot 3 stuks fruit per dag
- Kies voor volkoren rijst en graansoorten
- Drink minimaal 1,5 tot 2 liter water per dag
- Vermijd zuivelproducten
- Vermijd voeding met geraffineerde suiker
- Vermijd alcohol, frisdranken en geraffineerde vruchtsappen
Hyperthyreoïdie
Als de schildklier te veel schildklierhormoon aanmaakt, krijg je een te snel werkende schildklier
ofwel hyperthyreoïdie. Je stofwisseling werkt sneller, waardoor verschillende processen in je lichaam ook sneller verlopen dan normaal. Bij een te snel werkende schildklier kun je last hebben van o.a. hartkloppingen, een snelle polsslag, overmatig zweten, warme vochtige handen, trillerigheid, spierzwakte, gewichtsverlies, meer eetlust, diarree, slapeloosheid, een gejaagd gevoel, nervositeit, angst en na verloop van tijd uitputting. Een versnelde schildklier gaat soms gepaard met zwelling (struma).
Net als bij hypothyreoïdie kan hyperthyreoïdie verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende is de ziekte van Graves
(auto-immuunziekte). Daarnaast kan het ontstaan door de ziekte van Plummer (toxisch (multi) nodulaire struma of toxisch adenoom), een ontsteking (thyreoïditis), na de zwangerschap of door overdosering van jodium door bijvoorbeeld jodiumhoudende contrastmiddelen en/of medicatie, langdurig te hoog gebruik van voedingssupplementen met een hoog jodiumgehalte zoals kelp of zeewier, en illegale afslankmiddelen die schildklierhormoon bevatten. Daar tegenover staat dat mensen met een te snel werkende schildklier vaak een tekort aan vitamine C, vitamine D, verlaagde vitamine E, betacaroteen en co-enzym Q10 hebben.
Voedingstips bij hyperthyreoïdie
- Probeer je immuunsysteem zo weinig mogelijk te belasten, door o.a. suikervrij, glutenvrij en zuivelvrij te eten (AIP-dieet)
- Eet voldoende omega 3 vetzuren uit (vette) vis
- Eet dagelijks circa 400-800 gram verse groenten
- Neem 2 tot 3 stuks fruit per dag
- Drink minimaal 1,5 tot 2 liter water per dag
- Vermijd zuivelproducten
- Vermijd voeding met geraffineerde suiker
- Vermijd alcohol, frisdranken en geraffineerde vruchtsappen
